طرحواره ایثار (معمولا فداکاری های بیش از حدی انجام می دهم!)

باتوجه‌به اعمال و رفتارش می‌توان حدس زد که طرحواره ایثار، اصلی‌ترین تله در زندگی او است. گفتگوهای رعنا در این چند جلسه درمانی نشان داد که طرح‌واره ایثارگری در او بسیار مشهود است. او بیش از حد در قبال دیگران احساس مسئولیت می‌کند و همواره درحال‌خدمت رسانی به آن‌ها است.

کمک‌کردن‌های مداوم او به اطرافیانش به‌قدری زیاد است که موجب شده تا برخی مواقع دیگران از او سوءاستفاده کنند. با وجود خستگی‌های بیش از حد کاری، نمی‌تواند درخواست دیگران را رد کند. همین امر خستگی روانی را برای وی در پی داشته است. ممکن است این طرح‌واره در شما یا یکی از اطرافیانتان مانند رعنا وجود داشته باشد. اگر چنین است، برای آشنایی با طرح‌واره ایثار با سایت محمد حسین رفاهی همراه باشید.

طرحواره ایثارگری

طرحواره ایثارگری به وضعیتی گفته می‌شود که فرد به صورت مداوم به سرعت و بدون در نظر گرفتن نیازهای شخصی خود، به خدمت به دیگران و یا به موضوعی که ارزش آن را درک می‌کند، مشغول می‌شود. این طرحواره ممکن است باعث بسیاری از مزایا برای فرد شود، اما ممکن است در برخی موارد باعث زیان و خطر برای شخص شود. این نوع طرحواره یکی از انواع طرحواره ها است.

بعضی افراد به دلیل اینکه تمایل دارند به دیگران کمک کنند و به آن‌ها خدمت رسانی کنند، درگیر طرحواره ایثارگری می‌شوند. در این حالت، فرد به صورت مداوم به خدمت به دیگران مشغول می‌شود و برای رسیدن به این هدف، اغلب نیازهای شخصی خودش را کنار می‌گذارد. این می‌تواند به مشکلاتی مانند خستگی، فرسودگی، بی‌اعتنایی به نیازهای شخصی، تعارض در روابط شخصی و به طور کلی عدم تعادل در زندگی منجر شود.

بهتر است کمی با طرحواره یا تله زندگی آشنا شوید و سپس به سراغ طرحواره ایثار برویم. خودتان را در دوران کودکی تصور کنید. تصور کنید مادر شما دچار مشکلات متعددی به پدرتان است. همواره تمامی مشکلات را با شما در میان می‌گذارد. شما برای خشنودسازی او نمی‌توانید به‌هیچ‌عنوان به حرف‌هایش گوش ندهید. درصورتی‌که ممکن است دلتان بخواهد فقط بازی کنید. همین امر در نهایت منجر به ایجاد طرح‌واره ایثار می‌شود.

رفتار انتخابی از سوی شما در برابر خانواده و دیگر اطرافیان اگر با بازخورد مثبت آن‌ها همراه باشد شما را ملزم به استمرار در به‌کارگیری آن می‌کند. بازخورد مثبت مادر به این که شما به نیاز او توجه کرده‌اید در نهایت موجب شکل‌گیری تله ایثارگری می‌شود. طرح‌واره‌ها الگوهای ذهنی هستند که ما در دوران بزرگسالی و تمام زندگی خود بر اساس آن عمل می‌کنیم. به طور مثال اگر طرح‌واره اطاعت در شما شکل بگیرد، در بزرگسالی جذب افرادی کنترل‌گر می‌شوید. طرح‌واره‌های گوناگونی وجود دارد که یکی از آن‌ها، طرح‌واره ایثارگری است.

در این طرح‌واره، فرد سعی می‌کند تا تمام وجود خود را در قبال خدمت به دیگران قرار دهد. تمامی ذهن فرد معطوف به خدمت‌رسانی به دیگران است. نه گفتن به دیگران از سخت‌ترین کارها برای افراد دارای تله ایثارگری به‌حساب می‌آید. زیرا تصور می‌کنند اگر درخواست دیگران را انجام ندهند، آن‌ها ناراحت می‌شوند و در این مواقع احساس گناه به سراغ آن‌ها می‌آید.

طرحواره ایثار به انگلیسی

طرح‌واره ایثار در انگلیسی با عنوان  شناخته می‌شود. همانند تمامی طرح‌واره‌های دیگر، اتفاقات دوران کودکی و روابط با والدین در شکل‌گیری این طرح‌واره تأثیرگذار است. ممکن است در کودکی بنا به دلایل مختلف مجبور شده باشید تا از والدین یا خواهر و برادر خود مراقبت کنید.

ممکن است در کودکی شما به‌اجبار و در اثر شرایط مختلف باید به مشکلات عاطفی یکی از والدینتان گوش می‌کردید. به طور مثال مادر از مشکلات خود دررابطه‌با پدرتان صحبت می‌کرده است. در این شرایط شما مجبور می‌شدید تا دنیای کودکی خود را رها کنید و مسئولیت یک فرد بزرگسال را بر عهده بگیرید.

در این مواقع شما به‌عنوان یک مراقبت‌کننده شناخته می‌شدید. فاصله‌گرفتن از جهان کودکی و ردای بزرگسالی بر تن کردن موجب شده تا طرح‌واره ایثارگری به وجود بیاید. مثال‌هایی که بیان کردیم این تله ذهنی را در شما به وجود آورده است که دیگران بر نیازها و خواسته‌های شما تقدم دارند. گاهی اوقات شما ایثار و فداکاری می کنید چون دنبال تایید دیگران هستید و دچار طرحواره پذیرش جویی شده اید. باید کاملا حواسمان به نشانه ها باشد.

طرحواره ایثارگری افراطی

طرحواره ایثارگری همانند دیگر طرح‌واره‌ها طیف اندازه‌گیری دارد که از کمترین تا بیشترین حد درجه‌بندی‌شده است. در طرح‌واره ایثارگری افراطی، فرد کاملاً نیازها و خواسته‌های خود را نادیده می‌گیرد. تنها خدمت‌رسانی به دیگران و خشنود ساختن آن‌ها برایش اهمیت دارد. خدمت‌رسانی به دیگران و تأمین خواسته‌های آنان به شکل افراطی می‌تواند عواقب جبران‌ناپذیری داشته باشد. یکی از این عوارض ممکن است ایجاد بیماری‌های فیزیولوژیکی باشد. به طور مثال اسپاسم معده یکی از همین بیماری‌ها است.

ذهن و بدن رویکردی بر روی یکدیگر تاثیر می گذارند. در واقع برخی مواقع منشا بسیاری از بیماری های ما ناشی ازحالت های  روانی است. به طور مثال اسپاسم روده به وجود آمده در فرد دارای طرحواره ایثار ممکن است به دلیل نیاز ناخوآگاه فرد به توجه و محبت از سوی دیگران باشد. هرچند اگر محبت و کمک رسانی به این فرد اتفاق بیفتد او خود را لایق آن نمی داند. زیرا نمی خواهد نیازها و خواسته هایش بر نیازهای دیگران ارجحیت داشته باشد.

برخی مواقع  فراموشی نیازهای خود می تواند در نهایت آسیب های جبران ناپذیری  را درپی داشته باشد. طرحواره ایثار، خستگی و فشار روانی بیش از حدی را برای  هر انسانی به همراه دارد. همین امر موجب می شود تا فرد برای فرار از این احساسات و هیجانات به رفتارهای پرخطری مانند اعتیاد روی می آورد.

ریشه‌های تحولی طرحواره ایثارگری چیست؟

ریشه‌های تحولی طرحواره ایثارگری، به وضعیت‌هایی اشاره می‌کنند که باعث شده‌اند که این مفهوم در جامعه و فرهنگ ما شکل گیرد. برخی از این ریشه‌ها عبارتند از:

1. تأثیرات مذهبی: بسیاری از قوانین و اعتقادات مذهبی به ایثارگری و کمک به دیگران تأکید دارند. در بسیاری از مذاهب، ایثارگری به عنوان یکی از اصول اصلی تربیتی تلقی می‌شود.

2. تأثیرات فرهنگی: ایثارگری در بسیاری از فرهنگ‌ها به عنوان یک ارزش اجتماعی مهم تلقی می‌شود. در بسیاری از اجتماعات، ایثارگری به عنوان یکی از راه‌های رسیدن به قدرت و تأثیرگذاری مورد توجه قرار می‌گیرد.

3. تأثیرات تربیتی: تربیت و پرورش در خانواده و آموزش و پرورش در مدارس، می‌تواند نقش مهمی در شکل‌گیری طرحواره ایثارگری داشته باشد. در این موارد، ایثارگری به عنوان یکی از اصول تربیتی و روش‌های آموزشی تلقی می‌شود.

4. تأثیرات اجتماعی: در بسیاری از جوامع، ایثارگری به عنوان یکی از راه‌های پاسخ به مشکلات جامعه تلقی می‌شود. از طرف دیگر، ایثارگری می‌تواند به عنوان یکی از راه‌های ساختن ارتباطات اجتماعی و تقویت روابط انسانی در جامعه مورد توجه قرار گیرد.

5. تأثیرات سیاسی: در برخی جوامع، ایثارگری به عنوان یکی از راه‌های رسیدن به قدرت و تأثیرگذاری در حوزه‌های مختلف تلقی می‌شود. در این موارد، ایثارگری به عنوان یکی از اصول و خصوصیات مورد نیاز برای رسیدن به موفقیت‌های سیاسی و اجتماعی تلقی می‌شود.

به طور کلی، ریشه‌های تحولی طرحواره ایثارگری، از تأثیرات مختلفی ناشی می‌شوند که به شکلی یا شکل‌های مختلف در جامعه و فرهنگ ما تأثیر گذاشته‌اند.

تست طرحواره ایثار

پایان زمان

طرحواره ایثار و درمان

ممکن است تصور کنید که آگاهی نسبت به داشتن طرحواره ایثار برای مقابله با آن کافی است. اما بگذارید با یک مثال از رفتارهای رعنا، قدرت عظیم این طرح‌واره را نشان بدهیم. او در زندگی خود جذب افرادی می‌شد که هرکدام یک مشکل عمیق و خاص داشتند. برخی از آن‌ها درگیر مشکلات عمیق خانوادگی بودند.

او ابتدا تصور می‌کرد که تقدیر باعث ایجاد چنین روابطی می‌شود. خود را فردی فداکار می‌دانست که دیگران هیچ‌گاه نتوانسته‌اند پاسخ محبت‌های او را بدهند. هنگامی که خودش با طرحواره های متفاوت آشنا شد، فهمید که طرح‌واره اصلی او، طرحواره ایثار است.

بااین‌وجود او اما نمی‌توانست جلوی طرح‌واره ایثارگری را در خودش بگیرد. این امر نشان داد که تنها داشتن بینش نسبت به ذهنیت خود نمی‌تواند مانع از نفوذ گسترده تله‌های زندگی شود. از همین رو به پیشنهاد یکی از دوستانش به روان‌درمانی روی آورد. به‌طورکلی با استفاده از رویکرد طرح‌واره درمانی می‌توان پس از ایجاد بینش نسبت به تله‌های زندگی، با استفاده از تکنیک‌های مختلف روان‌شناسی گام‌های مثبتی را برداشت.

درمان طرحواره ایثارگری

در جلسات درمانی اگر خودتان بخواهید، در کنار کمک‌های روان‌شناس باید نکات مختلفی را یاد بگیرید و آن‌ها را تمرین کنید. یکی از نکات مسئله احساس گناه است. در واقع وجود احساس گناه زیاد نسبت به اهمیت به خواسته‌های خود باید در شما مورد بررسی قرار بگیرد. این که چه زمانی احساس گناه می‌تواند به شما آسیب بزند.

نکته بعدی مسئله فاصله‌گرفتن از روابط به آدم‌هایی است که مهر تأییدی بر فعال‌سازی طرح‌واره ایثار می‌زنند. به‌تدریج فاصله‌گرفتن از چنین افرادی می‌تواند به رشد شما کمک کند. باید از این که مدام شما در روابط نقش والدین را داشته باشید جلوگیری شود. همچنین به دیگران نیز اجازه بدهید که در زندگی خودشان تصمیم‌گیرنده باشند.

در مواقعی شما هم نیاز دارید تا با دیگران درد و دل کنید. در واقع نیاز هر انسانی این است که با دیگران درباره مشکلات خود صحبت کند و از آن‌ها کمک بخواهد. پس به این نکته باید خوب توجه کنید. همواره لازم نیست تا شما تنها به درد و دل دیگران گوش کنید. شما هم به‌عنوان یک انسان احساسات و نیازهایی دارید. در نتیجه باید در راستای تحقق آن‌ها نیز تلاش کنید.

در همین راستا باید مهارت نه گفتن را نیز بیاموزید. به این نکته نیز اشراف داشته باشید که ایثارگری شما ناشی از ویژگی اخلاقی مثبت نیست. این ایثارگری در جهت ارضای نیاز شما به وجود این تله زندگی است. در واقع بر اساس این دیدگاه، می‌توان گفت زمانی فداکاری و اهمیت به نیازهای دیگران خالصانه است که شما به نیازهای خودتان نیز توجه کنید.

مهارت “نه گفتن”

مهارت “نه گفتن” یکی از مهارت‌های مهم ارتباطی است که به افراد کمک می‌کند تا بتوانند در مواقع مختلف به درستی از خودشان مراقبت کنند، مرزهای شخصی خود را رعایت کنند و به خواسته‌های دیگران وقت و انرژی خود را اختصاص ندهند. در ادامه چند نکته برای تقویت مهارت “نه گفتن” برای شما آورده شده است:

1. ارزش‌گذاری به خود: برای تقویت مهارت “نه گفتن” باید به خودتان ارزش‌گذاری کنید و به خوبی بدانید که زمان و انرژی شما محدود است و نباید همه راضی کننده باشید. هنگامی که به خودتان ارزش‌گذاری می‌کنید، بهتر می‌توانید مرزهای شخصی خود را تعیین کنید و بدانید کجا باید نه بگویید.

2. تمرین کنید: برای تقویت مهارت “نه گفتن” باید آن را تمرین کنید. بهتر است با شخصی که ارتباط کمتری با آن شخص دارید شروع کنید و به آرامی و با احترام خود را ابراز کنید.

3. رعایت مرزهای شخصی: برای تقویت مهارت “نه گفتن” باید مرزهای شخصی خود را رعایت کنید. بدانید کجا باید نه گفت و کجا باید بله. برای این کار باید با خودتان بیشتر آشنا شوید و بفهمید که چه چیزهایی برای شما مهم هستند و مرزهای شخصی شما را تعیین کنید.

4. بهره‌مندی از اصول مذاکره: برای تقویت مهارت “نه گفتن” می‌توانید از اصول مذاکره و ارتباطات موثر استفاده کنید. به جای اینکه به طور مستقیم “نه” بگویید، می‌توانید به شخصی که درخواستی دارد، توضیح دهید که چرا نمی‌توانید به درخواست او پاسخ بدهید یا به دنبال یک راه حل دیگر بگردید.

5. پذیرش عواقب: برای تقویت مهارت “نه گفتن” باید به عواقب نه گفتن خود پذیرش کنید. باید بفهمید که نه گفتن ممکن است با برخی عواقب ناخوشایند همراه باشد، اما باید به خودتان اجازه دهید تا به خواسته‌های دیگران وقت و انرژی خود را اختصاص ندهید و از مرزهای شخصی خود پایبند باشید.

6. تمرین ارتباط موثر: برای تقویت مهارت “نه گفتن” باید به تمرین ارتباط موثر نیز توجه کرد. باید به شیوه صحیحی با دیگران ارتباط برقرار کنید و بتوانید نظرات، احساسات و مرزهای شخصی خود را به صورت واضح و با احترام ابراز کنید.

7. اعتماد به نفس: برای تقویت مهارت “نه گفتن” باید به اعتماد به نفس خود اهمیت بدهید. با اعتماد به نفس بیشتر، بهتر می‌توانید خود را ابراز کرده و مرزهای شخصی خود را رعایت کنید. اعتماد به نفس را می‌توان با تمرین و موفقیت‌های کوچک در زندگی تقویت کرد.

به طور کلی، تقویت مهارت “نه گفتن” نیازمند تمرین، اعتماد به نفس و رعایت مرزهای شخصی است. با تمرین این مهارت، می‌توانید بهترین تصمیم‌هایی را برای خودتان بگیرید و به خواسته‌های دیگران وقت و انرژی خود را اختصاص ندهید.

نشانه‌های طرحواره ایثار

اگر نشانه‌های زیر در رفتار و ذهنیت شما حاکم بود، می‌توان احتمال داد که طرح‌واره ایثار در شما شکل‌گرفته است.

• نه گفتن به نیازها و خواسته‌های دیگران سخت‌ترین کار ممکن برای شما است.
• دیگران در حل مشکلات خود بیش از حد به شما تکیه دارند.
• تصور می‌کنید به‌اندازه‌ای که شما برای دیگران وقت می‌گذارید، دیگران اهمیتی برای شما قائل نیستند.
• خستگی، پوچی، رنجش و استرس از جمله احساسات و هیجانات رایجی است که همواره آن را تجربه می‌کنید.
• بیش از اندازه به فکر دیگران هستید و کمک‌های فراوانی به آن‌ها می‌کنید.
• همواره این احساس را دارید که دیگران از ویژگی شخصیتی شما سوءاستفاده می‌کنند.
• به غمگین بودن و دردهای دیگران بیش از حد حساس هستید و به آن‌ها اهمیت می‌دهید.
• به‌نوعی دیگران رازها و رنجش‌های خود را با شما در میان می‌گذارند.
• نمی‌توانید به نیازها و احساسات خود را به طور مستقیم بیان کنید.
• در اثر این که دیگران به شما به‌اندازه خدمت‌رسانی خودتان به آن‌ها وقت نمی‌گذارند در نتیجه نسبت به آن‌ها احساس خشم می‌کنید. اگرچه خشم خود را به‌صورت مستقیم نشان نمی‌دهید.
• خودتان را به‌عنوان فردی مهربان و دلسوز می‌شناسید.
• در نهایت اکثر رابطه‌های خود را با کدورت به اتمام می‌رسانید. زیرا توقع دارید در قبال خدمت‌رسانی‌های بیش از اندازه خود، دیگران نیز به همان اندازه به نیازها و خواسته‌های شما جامه عمل بپوشانند.
• بیشتر جذب افرادی می‌شوید که مشکلات عمیقی در زندگی خود دارند.

نتیجه گیری از مقاله طرحواره ایثار

طرحواره ایثارگری می‌تواند به عنوان یک راهکار موثر برای کمک به دیگران و به دست آوردن رضایت شخصی باشد، اما باید به دقت بررسی شود که آیا این طرحواره باعث خطر و زیان برای شخص می‌شود یا نه. بهتر است که فرد برای اینکه به دیگران کمک کند، نیازهای شخصی خودش را نادیده نگیرد و در کنار ارائه خدمات به دیگران، به نیازهای شخصی خودش نیز توجه کند.

افرادی که طرحواره ایثار دارند مدام در حال خدمت‌رسانی به دیگران هستند. آن‌ها نمی‌توانند به دیگران نه بگویند و به نیازهای خود اهمیت دهند. به جهت درمان این طرح‌واره بهتر است به روان‌شناس یا مشاور مراجعه کنید. بر مبنای نشانه‌های ذکر شده و تست طرحواره ایثار می‌توانید وجود این تله زندگی را در خود حدس بزنید.