تله رهاشدگی (میترسم دیگران ترکم کنند)

اسمش سارا بود. در همان صحبت‌های اولیه، متوجه شدم که تله رهاشدگی یکی از طرحواره های شکل‌گرفته در ذهن او است. او مدام ترس این را دارد که همسرش روزی او را رها کند. او مدام انتظار دارد تا همسرش به او خیانت کند. همواره تصور می‌کند که درنهایت تنها می‌شود. در ادامه به توضیحات کاملی راجع به طرحواره رهاشدگی می پردازیم؛

  دوره آموزش هدف گذاری در زندگی  

تله رهاشدگی چیست؟ تله رهاشدگی یعنی چه

پیش از سخن درباره تله رهاشدگی، بهتر است تا کمی با طرحواره آشنا شویم. تله زندگی یا همان طرح‌واره، الگوهای فکری است که در کودکی شکل می‌گیرد و در تمام طول عمر در زندگی انسان‌ها تأثیر خود را می‌گذارند. در نهایت ما بر اساس این طرح‌واره‌ها در زندگی خود رفتار می‌کنیم. طرح‌واره‌ها علاوه بر رفتار، احساسات، هیجانات و تفکر ما را نیز تحت‌تأثیر قرار می‌دهند. یکی از طرح‌واره‌های رایج، تله رهاشدگی است.

در نامه حضرت علی (ع) به مالک اشتر آمده است

پس آنکه به خداوند خوش بین است، هیچ گاه به بن بست نمی رسد و گرفتار فشار روانی از جمله هراس نمی شود. هر چند عوامل استرس زا افزونی یابد. تسلیم رضا و مقاومت صبورانه اش بیشتر خواهد شد.

طبق این سخن یکی از راه های درمان این تله مواجهه شدن با آن است.

محرک های طرحواره رهاشدگی چیست؟

محرک هر چیزی است که یک واکنش عاطفی شدید در رابطه با تجربه شما از رها شدن ایجاد کند. محرک‌های رها کردن می‌توانند بسیار خاص برای تجربیات خاص شما باشند، اما اینها چند محرک هستند که در بین بسیاری از افرادی که تجربه رهاشدگی دارند رایج هستند:

• رد شدن توسط کسی که دوستش دارند.
• احساس دوست داشته نشدن و طرد شدن.
• خیانت دیدن.

در طرحواره رهاشدگی به انگلیسی اشخاص همواره باور دارند تا دیگران روزی آن‌ها را رها خواهند کرد. در این تله، افراد همواره فکر می‌کنند که تنها می‌شوند. به دیگران نزدیک می‌شوند و تماماً می‌خواهند هر لحظه پیش معشوق خود باشند. آن‌ها همواره دنبال مهر تأیید برای باور شدن خود هستند. افراد دارای اختلال تله رهاشدگی همواره اعتمادبه‌نفس پایینی دارند. زیرا ترس دارند تا دیگران رهایشان کنند. حتی ممکن است احساسات خود را نشان ندهند که باعث می شود دچار طرحواره محرومیت هیجانی شوند.

تله رهاشدگی به انگلیسی

تله رهاشدگی در انگلیسی با عنوان (Abondonment lifetrap) شناخته می‌شود. برای درمان طرح‌واره‌های مختلف از روش‌های درمانی مانند طرحواره درمانی استفاده می‌شود. روان‌درمانگران بر اساس علائمی که در ادامه شرح می‌دهیم، تشخیص می‌دهند که مراجعه کننده دچار تله رهاشدگی است یا خیر.

علائم تله رهاشدگی شامل موارد زیر است:

• اعتمادبه‌نفس کمی دارند.
• به دلیل ترسشان از رها شدن، در روابط کنترل‌گر هستند.
• زمانی که به پیام یا تماس‌های آن‌ها پاسخ ندهید، واکنش‌های غیرطبیعی از خود نشان می‌دهند.
• ممکن است حتی یک ساعت هم توانایی دوری از همسر خود را نداشته باشند.
• تصورشان این است که در نهایت تنها می‌شوند.
• احساس ناامیدی نسبت عشق دارند.
• برای آن‌ها دشوار است که باور کنند مردم به‌صورت صمیمانه می‌خواهند با آن‌ها ارتباط برقرار کنند.
• تصور می‌کنند هیچ کسی همراه آن‌ها نیست و همیشه تنها هستند.
• ترس، خشم و غم از اصلی‌ترین هیجاناتی است که پس از جدایی تجربه می‌کنند.

دلایل به وجود آمدن طرحواره رهاشدگی

طرحواره رهاشدگی (Abandonment Schema) یکی از انواع طرحواره‌های شناختی است که شامل احساساتی مانند ناتوانی، ترس، اضطراب، خشم و احساس ترک شدن توسط فرد مهم برای فرد مبتلا می‌شود. دلایلی که می‌تواند باعث به وجود آمدن طرحواره رهاشدگی شود، عبارتند از:

1. تجربه ترک شدن در کودکی: تجربه ترک شدن، مانند ترک شدن از سوی پدر و مادر، تجربه ناامنی و بی‌ثباتی را در کودکی به وجود می‌آورد و ممکن است باعث بروز طرحواره رهاشدگی در آینده شود.

2. روابط ناموفق: رابطه ناموفق با شخص دیگر، به ویژه با فرد مهم، می‌تواند باعث بروز احساس ناتوانی و ترس از ترک شدن شود.

3. تجربه ناامنی در روابط: تجربه ناامنی در روابط، به ویژه در روابط عاطفی، می‌تواند باعث بروز احساس ناتوانی و بی‌ثباتی در فرد شود و در نتیجه طرحواره رهاشدگی را ایجاد کند.

4. شرایط استرس‌زا: شرایط استرس‌زا مانند فشار کاری، مشکلات مالی و خانوادگی، بیماری و… می‌توانند باعث بروز احساس ناتوانی و ترس از ترک شدن در فرد شوند.

5. نارضایتی از خود: نارضایتی از خود و احساس ناکامی در حرفه و روابط، می‌تواند باعث بروز طرحواره رهاشدگی شود.

از آنجا که طرحواره رهاشدگی می‌تواند اثرات منفی بر روی روابط و خودشناسی فرد داشته باشد، لازم است که به شناخت و درمان آن توجه ویژه‌ای داشته باشیم.

درمان تله رهاشدگی

به جهت درمان رهاشدگی، ابتدا باید آسیب‌هایی که منجر به ایجاد این تله شده است شناسایی شود. این آسیب‌ها به طور قطعی به دوران کودکی ما بازمی‌گردد. در واقع روابط ما با والدین و اطرافیانمان به شکلی پیش رفته که این مهرطلبی در ما به وجود آمده است. شاید این جمله را زیاد شنیده باشید که بسیاری از روان‌شناسان علت تمامی اختلالات را در دوران کودکی می‌دانند.

متأسفانه باید اعلام کنیم که این نظر درستی است. زیرا شخصیت و رفتارهای ما از همان دوران کودکی و در روابط با دیگران شکل می‌گیرد. حادثه‌های دوران کودکی به‌خوبی در ذهن کودکان شکل می‌گیرد و آن‌ها برای حل مشکلات مختلف، ممکن است راه‌حل‌های غلطی را در پیش بگیرند.

به دلیل این که این راه‌حل‌ها کودک را به هدف خود رسانده‌اند در نتیجه رفتارها و تصورات غلط در آن‌ها شکل می‌گیرد. به طور مثال والدینی که در کودکی، فرزند خود را رها می‌کنند این تصور را در وی به وجود می‌آورند که او به‌اندازه کافی دوست‌داشتنی نیست. به همین دلیل ممکن است که این طرحواره در وی به وجود بیاید.

به همین دلیل برای درمان این اختلال بهتر است تا به کلینیک‌های روان‌شناس یا مراکز معتبر مشاوره مراجعه کنیم. زیرا روان‌شناسان و مشاورین با استفاده از تکنیک‌های خود به ما کمک می‌کنند تا سفری به اعماق ذهن خود داشته باشیم و بتوانیم با شناخت رهاشدگی در روان‌شناسی، بر آن‌ها غلبه کنیم.

طرحواره رهاشدگی

در مجموع می‌توان گفت در طرحواره طرد و رهاشدگی یک باور اساسی است به این که افرادی را که دوستشان دارید از دست خواهید داد. این تصور در فرد دارای این طرح‌واره وجود دارد که از نظر عاطفی برای همیشه منزوی خواهد شد. در ادامه با استفاده از آزمون تله رهاشدگی می‌توانید وجود این طرحواره را در خود تشخیص دهید.

تست تله رهاشدگی

به‌طورکلی آزمون‌های گوناگونی وجود دارد که وجود تله رهاشدگی در افراد را بررسی می‌کند. معمولاً تشخیص نهایی و انجام این تست‌ها بهتر است توسط خود مشاور یا روان‌شناسان صورت بگیرد. اما برای این که خودتان را بسنجید، می‌توانید به سؤالات زیر پاسخ دهید.

پایان زمان

چگونه از تله وابستگی رها شویم؟

• همان‌طور که گفتیم بهترین راه، مراجعه به روان‌شناسان و مشاورین متعدد است. اگرچه کتاب‌های خودشناسی و آگاهی نسبت به خود نیز تأثیرگذار است اما در نهایت به درمان ما کمکی نمی‌کنند. زیرا انسان‌ها در تعامل و روابط با دیگران بهتر می‌توانند خودشان را بشناسند.

توصیه امام علی (ع) برای مقابله با ترس

ذَا هِبْتَ أَمْراً فَقَعْ فِیهِ، فَإِنَّ شِدَّةَ تَوَقِّیهِ أَعْظَمُ مِمَّا تَخَافُ مِنْهُ (هنگامی که از چیزی می ترسی ،خود را در آن بیفکن،زیرا گاهی ترسیدن از چیزی ،از خود آن سخت تر است)

همه ما تصورات مختلفی از خودمان داریم. مثلاً فکر می‌کنیم دارای عزت‌نفس هستیم. اما رفتارهای ما تداعی‌کننده فردی است که مغرور است. در اثر روابط با دیگران می‌توانیم تفاوت عزت‌نفس و غرور را بفهمیم. البته منظورمان از روابط با دیگران، تمامی افراد نزدیک به خودمان نیست. افراد متخصصی مانند روان‌شناسان که هم دوره‌های درمانی را گذرانده‌اند، در این رشته تحصیل‌کرده‌اند و دارای تجربه فراوانی هستند بهتر می‌توانند به ما کمک کنند.

اما والدین می‌توانند رفتارهایی را در تربیت فرزند خود اتخاذ کنند که کودکان دچار تله رهاشدگی نشوند. به طور مثال پدر و مادر کودک نباید حرف‌هایی را بزنند که به کودک حس نگرانی دست بدهد.

برخی اوقات برای این که کودک کاری را که ما می‌خواهیم را انجام دهد، به او می‌گوییم: ((دیگه دوستت ندارم)).

این کار اشتباه است. کودکان نمی‌دانند که والدین این جمله را به طور واقعی بیان نمی‌کنند. برای آن‌ها والدین منبع تمام رفع نیازها و امنیت آن‌ها است. در واقع چنین جملات و رفتارهایی ازاین‌قبیل موجب می‌شود تا اطلاعات غلط به‌صورت خام در ذهن کودک شکل بگیرد. در نتیجه در بزرگسالی با انواع طرحواره‌های غلط، به زندگی خود ادامه می‌دهند.

طرحواره رهاشدگی در کودکان چگونه به نظر می رسد؟

• اضطراب شدید هنگام جدا شدن از عزیزان نزدیک، به ویژه والدین.
• آنها احساس امنیت نمی کنند مگر اینکه با آن شخص (ها) باشند.
• وحشت هنگام از دست دادن والدین/افراد نزدیک.

روابط عشقی در افراد مبتلا به تله رهاشدگی چگونه است؟

افرادی که مبتلا به طرحواره رهاشدگی هستند، ممکن است در روابط عاطفی با مشکلاتی مواجه شوند. زیرا این طرحواره باعث می‌شود که آنها احساس کنند همیشه در معرض خطر ترک و رهاشدگی هستند و در نتیجه، احساس ناامنی و ترس از ترک شدن در روابط عاطفی دارند.

افراد مبتلا به طرحواره رهاشدگی ممکن است در روابط عاطفی به دنبال پایداری و اطمینان باشند، ولی در عین حال، با ایجاد تعهد و انگیزه کافی، می‌توانند به یک رابطه ثابت و پایدار دست یابند. بهترین راه برای این کار، صحبت کردن با شریک عاطفی و ارتباط برقرار کردن با وی است. این می‌تواند باعث افزایش اعتماد به نفس و رابطه عاطفی سالم‌تر شود.

در برخی موارد، افراد مبتلا به طرحواره رهاشدگی ممکن است به دنبال استفاده از روابط کوتاه‌مدت باشند و به دنبال روابط پایدار نباشند. این نوع روابط معمولاً باعث ایجاد ناامنی و نارضایتی در آنها می‌شود. برای رفع این مشکل، بهتر است که افراد مبتلا به طرحواره رهاشدگی، به دنبال روابط پایدار و تعامل طولانی‌مدت باشند.

از طرفی، شریک عاطفی نیز می‌تواند با پشتیبانی و ارائه حمایت به فرد مبتلا به طرحواره رهاشدگی، به افزایش اطمینان و اعتماد به نفس او کمک کند و در نتیجه به رابطه عاطفی سالم‌تر و پایدارتر دست یابند.

زندگی با تله رهاشدگی

در تله رهاشدگی افراد نگران این هستند که دیگران هر لحظه می‌خواهند آن‌ها را رها کنند. در نتیجه احساس اضطراب و ترس را همواره دارند. این طرحواره طرد شدگی در دوران کودکی آغاز می‌شود. برای درمان آن، مشاورین و روان‌شناسان از رویکردهای مختلف شناختی یا رفتاری استفاده می‌کنند. در نهایت نگران نباشید. زیرا می‌توان با تکنیک‌های درمانی، از اختلال تله رهاشدگی خلاص شویم.