طرحواره شکست [چرا همیشه ناامید هستم و میترسم که کاری جدید را شروع کنم؟]

طرحواره شکست یک ساختار ذهنی است که بر عملکرد شما در زندگی روزمره تأثیر منفی می گذارد. علاوه بر این، اگر برای مدت طولانی آن را داشته باشید، می تواند آنقدر در زندگی شما ریشه دوانده باشد که حتی متوجه آن نشوید. در این مقاله از سایت محمد حسین رفاهی با ما همراه باشید تا با 9 نشانه طرحواره شکست و راه های درمان آن آشنا شوید.

طرحواره شکست چیست؟

طرحواره شکست یکی از معمولی ترین انواع طرحواره درمانی است. اغلب منشأ آن در احساس شکست در دوران کودکی و بسته به نحوه مدیریت والدین است. طرحواره شکست فضایی عمیقاً نگران کننده است که در آن احساس می کنید اساساً ناکافی یا بی کفایت هستید.

ممکن است خود را احمق، نادان یا رقت‌انگیز بدانید، و این باعث می‌شود که یا اصلاً تلاش نکنید زیرا تصور می‌کنید شکست خواهید خورد، یا می‌توانید افراطی تلاش کنید و خود را به نقطه شکست سوق دهید.

تله شکست چیست؟

تله شکست یا “تله شکنی” (failure trap) به وضعیتی اطلاق می‌شود که در آن فردی به دلیل تجربه شکست‌های بیشمار، در یک الگوی منفی گیر کرده و در مسیر پیشرفت خود متوقف می‌شود. یعنی فرد می‌تواند به گونه‌ای به شکست‌های خود عادت کند که در نتیجه از آینده‌ای بهتر صرف نظر کند.

در واقع، تله شکست یک الگوی منفی است که در ذهن فرد شکل می‌گیرد و باعث می‌شود که او به شکست‌های قبلی خود فکر کند و از اقدام به چالش‌های جدید منصرف شود. این الگوی منفی می‌تواند به دلیل تجربه شکست در یک زمینه خاص شکل گرفته و به سایر زمینه‌ها هم تعمیم پیدا کند.

تله شکنی می‌تواند باعث کاهش اعتماد به نفس فرد شود و او را از گرفتن ریسک‌های جدید و انجام فعالیت‌های جدید باز دارد. برای پیشگیری از تله شکنی، باید به شکست‌ها به عنوان یک فرصت برای یادگیری نگریست و از آن‌ها به عنوان یکی از مراحل پیشرفت در مسیر خود استفاده کرد. همچنین، باید به خود اجازه داد که از روی خطاهای قبلی یاد بگیرد و برای رسیدن به هدف‌هایش، راه‌های جدید و خلاقانه پیدا کند.

چرا همیشه نا امید هستم و میترسم که کاری جدید را شروع کنم؟

احتمالاً دلایل متعددی برای این احساس ناامیدی و ترس وجود دارد. ممکن است ناامیدی شما ناشی از تجربه شکست‌هایی در گذشته باشد و شما باور دارید که ممکن است در آینده هم شکست بخورید. همچنین، ترس شروع کار جدید ممکن است به دلیل نبود اطمینان از نتیجه کار باشد. با افزایش اطمینان به مرور زمان ترس و ناامیدی را به کاهش برسانید. همچنین، می‌توانید با شروع به کار کوچک، خود را به تدریج با شرایط جدید آشنا کنید و تجربه هایی نو به دست آورید.

از اشتباهات خود شرمنده نشوید و آن را جرم ندانید.
( کنفسیوس )

در ادامه چند سؤال وجود دارد که باید در مورد آنها فکر کنید، تا بینید که طرحواره شکست را دارید یا نه:

• آیا احساس می کنید با وجود اینکه تلاش کرده اید به اندازه سایر افراد موفق نیستید؟
• آیا گاهی اوقات با معطل کردن و درس نخواندن برای امتحان یا از دست دادن مهلت کاری خود خرابکاری می کنید؟
• آیا در مورد موفقیت احساس بی کفایتی می کنید؟
• آیا از اینکه بسیاری از چیزهایی که امتحان کرده اید نتیجه نداده اند احساس خستگی می کنید؟
• آیا دیگران را تواناتر و توانمندتر از خود می بینید و آیا این شما را از تلاش برای چیزهای جدید باز می دارد؟
• آیا دیگران را باهوش تر از خود می بینید؟
• آیا هنگام مواجهه با چالشی که ممکن است بر دستاوردهای شما منعکس شود، دچار اضطراب می شوید و آیا این شما را از ادامه آن باز می دارد؟

ریشه شکل یابی طرحواره شکست از کجا است؟

اگرچه طرحواره های شکست (schema failure) بسیار متفاوت اند، اما منشأ آنها معمولاً در یک نوع الگوی تکراری یافت می شود. آنها معمولاً به دلیل والدین بسیار انتقادی شکل می گیرند. والدینی که تمایل دارند فرزند خود را با خواهر و برادرهای دیگرش مقایسه کنند.

علاوه بر این، آنها زمان با کیفیت بسیار کمی را با فرزند خود به اشتراک می گذارند. در واقع، به نظر می رسد که آنها واقعاً فقط برای انتقاد یا مجازات هستند. این طرح‌واره در کمال‌گرایان نیز یافت می‌شود که این نگرش را در طول زندگی خود تقویت کرده‌اند.

برای اطلاعات بیشتر به مقاله ترس از شکست مراجعه کنید

طرحواره شکست باعث چه مشکلاتی می شود؟

طرحواره شکست یک مفهوم ذهنی است که باعث می شود در طول زندگی به خود بگویید که شکست خورده اید. در واقع، شما در سطح ناخودآگاه آنقدر به این موضوع متقاعد شده اید که طوری رفتار می کنید که آن را محقق می کند. در واقع، آن را به یک پیشگویی خود تحقق بخش تبدیل می کنید.

بدیهی است که این بدان معناست که شما خوشحال نیستید. با این حال، شما همچنین نمی دانید چگونه از چرخه معیوبی که در آن قرار دارید خارج شوید. به همین دلیل، هدف درمان این است که به شما یاد دهد چگونه طرحواره شکست خود را اصلاح کنید.

نشانه های طرحواره شکست

نشانه های خاصی در طرحواره شکست مشهود است. اولاً، همانطور که در بالا ذکر کردیم، در افرادی که والدینی داشتند که بسیار انتقادی بودند بسیار رایج است. یا شاید والدینی که توجه کمی به آنها داشتند. در اینجا چند نشانه دیگر وجود دارد که نشان می دهد ممکن است شما یک طرحواره شکست داشته باشید:

• شما اقدامات لازم را برای توسعه مهارت های ثابت و قابل اعتماد در حرفه خود را انجام نمی دهید.
• شما حرفه ای کمتر از شایستگی یا شایستگی بالقوه خود را انتخاب کرده اید.
• از ارتقا یا پیشرفت در زندگی کاری و تحصیلی خود اجتناب می کنید.
• هنگامی که شغلی پیدا می کنید، در نهایت به دلیل تعلل، عدم وقت شناسی یا شلختگی اخراج می شوید.
• شما خودتان را به یک حرفه متعهد نمی کنید و دائماً از یک شغل به شغل دیگر تغییر می دهید.
• شما یک حرفه بسیار سخت یا دشوار را انتخاب می کنید اما نمی دانید چه زمانی فرصت انجام آن را خواهید داشت. مثلاً بازیگری یا فوتبال بازی کردن.
• از تصمیم گیری یا ابتکار عمل در محل کار می ترسید.
• شما شرکای موفقی را انتخاب می کنید.
• شما سعی می کنید کمبود عملکرد یا مهارت های کاری خود را با تمرکز بر مسائل دیگر جبران کنید. به عنوان مثال، هیکل یا والدین شما.

تست طرحواره شکست

تست طرحواره شکست یکی از ابزارهایی است که برای تقویت اعتماد به نفس و توانایی مقابله با شکست استفاده می‌شود.

پایان زمان

دلایل شکل‌گیری طرحواره شکست

طرحواره شکست یا “الگوی شکست” (failure schema) ممکن است به دلیل تجربه شکست‌های مکرر یا ناکامی‌های پشت سر هم شکل بگیرد. در ادامه دلایل شکل‌گیری طرحواره شکست را بیان خواهم کرد:

1. تجربه شکست‌های مکرر: تجربه شکست‌های مکرر در یک زمینه خاص، ممکن است باعث شکل‌گیری الگوی منفی در ذهن فرد شود و باعث کاهش اعتماد به نفس و انگیزه شود.

2. ناکامی‌های پشت سر هم: ناکامی‌های پشت سر هم نیز می‌توانند به شکل‌گیری طرحواره شکست منجر شوند. در این حالت، فرد ممکن است احساس کند که هیچ تلاشی برای رسیدن به هدف‌هایش نتیجه نمی‌دهد و در نتیجه انگیزه و اعتماد به نفسش کاهش می‌یابد.

3. نظریه‌های غلط درباره شکست: برخی افراد ممکن است نظریه‌های غلطی درباره شکست داشته باشند و بر اساس آن‌ها عمل کنند. به عنوان مثال، فردی که فکر می‌کند هر شکستی نشانه ناتوانی و ناموفقیت است، الگوی شکست در ذهن خود را تقویت می‌کند و از راه حل‌های جدید و خلاقانه برای رسیدن به هدف‌هایش باز می‌دارد.

4. تجربه شکست در شرایط حساس: تجربه شکست در شرایط حساس ممکن است باعث شکل‌گیری طرحواره شکست شود. در این حالت، فرد ممکن است به دلیل تجربه شکست در شرایط حساس، در مواجهه با هرگونه موقعیت نامطلوب از انجام اقدامات لازم برای رسیدن به هدف‌هایش باز منصرف شود.

5. فرهنگ شکست‌افکنی: فرهنگ شکست‌افکنی در برخی جوامع ممکن است باعث شکل‌گیری طرحواره شکست شود. در این فرهنگ، شکست به عنوان یک عارضه و نشانه ناتوانی و ناموفقیت در نظر گرفته می‌شود و افراد ممکن است از انجام اقدامات جدید و چالش‌های جدید برای رسیدن به هدف‌هایشان بازماندند.

زندگی با طرحواره شکست

اگر احساس می‌کنید که با موارد بالا شناسایی می‌شوید، به احتمال زیاد درگیر یک طرحواره شکست شده‌اید.

این طرح واره در طول زندگی به طور مداوم خود را به شما تحمیل می کند. تا به امروز، همچنان مانع شما شده است. علاوه بر این، احتمالاً از خودتان غمگین یا ناامید می شوید زیرا احساس می کنید توانایی استفاده از مهارت های خود را ندارید. همانطور که حضرت علی عليه السلام می فرمایند:

شكست عدم پيروزي نيست بلكه شكست پيروزي آدم را به تأخير مي اندازد.

شما باید متوجه شوید که این طرحواره شکست از کجا آمده است و بدانید که چرا هنوز بر شما تأثیر می گذارد. سپس، دست از کتک زدن خود بردارید. زیرا شما مقصر آنچه برای شما اتفاق افتاده یا چیزهایی که در دوران کوچکی یاد گرفته اید نیستید.

طبیعی است که یک طرحواره شکست اقداماتی را بر شما تحمیل کند که در واقع وجود آن را توجیه کند. زیرا این چیزی است که مغز شما در گذشته یاد گرفته است. به همین دلیل، شما با آن همراهی می کنید زیرا مانند یک سفر نوستالژیک به خانه دوران کودکی خود است.

برای غلبه بر طرحواره شکست چه کاری می توانید انجام دهید؟

غلبه بر یک طرحواره آسان نیست. تا حدی به این دلیل که شامل تغییر عادات شما در دو سطح مختلف ذهنی و رفتاری می باشد. با این حال، اگر به طرحواره درمانی بروید، می توانید این تغییرات را به روشی ساختار یافته ایجاد کنید. برخی از اهداف درمانی پیشنهادی برای طرح واره شکست عبارتند از:

هنگامی که از رویدادهایی که طرحواره شکست شما را فعال می‌کنند آگاه شدید، سعی کنید اجازه ندهید شما را تحت تأثیر قرار دهد. به عنوان مثال، می توانید به خود بگویید:

“من می توانم طرحواره شکست خود را احساس کنم اما هیچ توجهی به آن ندارم”.

من هفتصد بار اشتباه نکردم. من یک بار اشتباه نکردم من زمانی موفق شدم که هفتصد راهی را که موفقیت آمیز نبود اصلاح کردم. هر گاه راهی را که عمل نمی کرد حذف کردم راهی را پیدا کردم که کار می کرد.
( توماس ادیسون )

• هر روز، خود را مجبور به تصمیم گیری کنید. این که چه چیزی از خواربار فروشی بخرید یا چگونه خانه خود را تزئین کنید. نکته اصلی این است که به تصمیم گیری عادت کنید. سپس، پس از کسب مهارت در این زمینه در محیط های روزمره، می توانید آن را به سایر زمینه ها تعمیم دهید.
• یادداشت یادآوری بنویسید این برای این است که از شما خواسته شود به طرح شکست بازنگردید.
• فعالیت هایی را انتخاب کنید که به شما انگیزه می دهند. در واقع، سعی کنید فعالیت هایی را بگنجانید که شما را در مسیر رسیدن به اهدافتان راضی می کند، نه فقط زمانی که واقعاً به آنها می رسید. امام على عليه السلام فرمودند :

في القُنوطِ التَّفريطُ .
نوميدى، باعث كوتاهى در عمل مى شود.

پس با توجه به این آیه نباید نا امیدی را پروش دهیم تا باعث احساس شکست در ما شود.

فهرستی از مهارت ها، توانایی ها و موفقیت های خود تهیه کنید. وقتی کمی احساس ناراحتی می کنید، می توانید به خود یادآوری کنید که زندگی شما تنها پر از بدشانسی، ناامیدی و شکست نبوده است.

حرکت رو به جلو و غلبه بر این طرح واره شکست

بسیاری از علائم طرحواره شکست با دیگر تله های ناسالم، مانند طرحواره تله محرومیت عاطفی، طرحواره انقیاد، طرحواره استانداردهای بی امان و طرحواره آسیب پذیری همپوشانی دارند. مغز شما باید عادات معمول خود را ترک کند، زیرا برای شما مضر است. در ابتدا دشوار خواهد بود زیرا طرحواره کاملاً با زندگی شما ادغام شده است.

با این وجود، با تمرین و پشتکار، موفق خواهید شد طرحواره شکست خود را محو کنید. در واقع، شما در نهایت آن را با طرحی دیگر جایگزین خواهید کرد. فقط به جای ترمز کردن، رشد شخصی شما را سرعت می بخشد. اگر سوال و یا نظری داشتید خوش حال میشیم که در قسمت دیدگاه ها با ما درمیان بگذارید.